Bài 16: Tóm tắt Lịch sử hình thành và phát triển của Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (Fed) - Phần 1

 

Hôm nay Tôn Trí Kiên sẽ tóm tắt Lịch sử hình thành và phát triển của Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (Fed)

Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (Federal Reserve, gọi tắt là Fed) là ngân hàng trung ương của Hoa Kỳ, đóng vai trò điều hành chính sách tiền tệ, kiểm soát cung tiền và giám sát hệ thống tài chính. Dưới đây là lịch sử hình thành và các cột mốc quan trọng của Fed:

1. Giai đoạn hình thành (trước 1913)
• 1791: Ngân hàng đầu tiên của Hoa Kỳ (First Bank of the United States) được thành lập dưới thời Tổng thống George Washington, nhưng chỉ tồn tại 20 năm.
• 1816: Ngân hàng thứ hai của Hoa Kỳ (Second Bank of the United States) ra đời nhưng cũng bị giải thể vào năm 1836 do mâu thuẫn chính trị.
• 1837 - 1863: Mỹ trải qua thời kỳ “Ngân hàng Tự do” (Free Banking Era), không có ngân hàng trung ương, dẫn đến khủng hoảng tài chính và lạm phát không kiểm soát.
• 1907: Cuộc khủng hoảng tài chính lớn xảy ra khi nhiều ngân hàng sụp đổ, khiến Quốc hội Mỹ nhận ra sự cần thiết của một hệ thống ngân hàng trung ương để ổn định nền kinh tế.

2. Thành lập và những năm đầu (1913 - 1930)
• 1913: Quốc hội Mỹ thông qua Đạo luật Dự trữ Liên bang (Federal Reserve Act), chính thức thành lập Cục Dự trữ Liên bang dưới thời Tổng thống Woodrow Wilson. Fed được thiết kế để hoạt động độc lập nhưng vẫn chịu giám sát từ chính phủ.
• 1914: 12 Ngân hàng Dự trữ Liên bang khu vực được thành lập, mỗi ngân hàng phục vụ một khu vực kinh tế khác nhau của Mỹ.
• 1929 - 1933: Cuộc Đại Suy Thoái (Great Depression) xảy ra. Fed không hành động đủ mạnh để ngăn chặn sự sụp đổ của hệ thống tài chính, dẫn đến hàng loạt ngân hàng phá sản.

3. Cải tổ sau Đại Suy Thoái (1930 - 1970)
• 1933: Đạo luật Glass-Steagall được ban hành, tách biệt ngân hàng thương mại và ngân hàng đầu tư, đồng thời thành lập FDIC (Federal Deposit Insurance Corporation) để bảo hiểm tiền gửi.
• 1944: Hệ thống Bretton Woods được thiết lập, cố định giá trị USD với vàng, trong khi các đồng tiền khác gắn với USD.
• 1951: Thỏa thuận giữa Fed và Bộ Tài chính Mỹ cho phép Fed độc lập điều hành chính sách tiền tệ, không bị ảnh hưởng bởi chính sách tài khóa của chính phủ.
• 1960s: Fed phải đối phó với lạm phát gia tăng do chi tiêu công lớn trong Chiến tranh Việt Nam và chương trình “Great Society” của Tổng thống Lyndon B. Johnson.

4. Sụp đổ hệ thống Bretton Woods và kiểm soát lạm phát (1971 - 1980)
• 1971: Tổng thống Richard Nixon chấm dứt bản vị vàng, kết thúc hệ thống Bretton Woods. Từ đây, USD trở thành đồng tiền pháp định (fiat currency), không còn được quy đổi thành vàng.
• 1979 - 1982: Chủ tịch Fed Paul Volcker tăng mạnh lãi suất để kiểm soát lạm phát, đẩy nền kinh tế vào suy thoái ngắn hạn nhưng giúp ổn định giá cả trong dài hạn.

5. Giai đoạn hiện đại và các cuộc khủng hoảng tài chính (1980 - nay)
• 1987: Fed can thiệp vào thị trường sau sự sụp đổ của chứng khoán Mỹ vào ngày “Black Monday”.
• 1990s: Chủ tịch Fed Alan Greenspan dẫn dắt nền kinh tế qua thời kỳ tăng trưởng mạnh nhờ chính sách tiền tệ linh hoạt.
• 2000 - 2001: Bong bóng dot-com vỡ, Fed giảm lãi suất để kích thích kinh tế.
• 2008: Khủng hoảng tài chính toàn cầu, Fed do Ben Bernanke lãnh đạo cắt giảm lãi suất xuống gần 0% và triển khai chương trình nới lỏng định lượng (Quantitative Easing - QE) để hỗ trợ thanh khoản.
• 2020: Fed hạ lãi suất xuống 0% và tung gói QE lớn để đối phó với tác động kinh tế từ đại dịch COVID-19.
• 2022 - 2023: Fed do Jerome Powell lãnh đạo tăng mạnh lãi suất để chống lạm phát sau đại dịch.

=> Tổng kết

Fed đóng vai trò quan trọng trong việc ổn định nền kinh tế Mỹ và toàn cầu. Từ khi thành lập, Fed đã trải qua nhiều cuộc khủng hoảng và điều chỉnh chính sách để thích ứng với từng giai đoạn. Dù bị chỉ trích vào một số thời điểm, Fed vẫn là một trong những tổ chức tài chính quyền lực nhất thế giới.

[ Tôn Trí Kiên: 9h20', 8/1/2025]

Phần 2: Fed Ảnh Hưởng Đến Thị Trường Tài Chính Toàn Cầu Như Thế Nào?

Phần 3: Cơ chế “In tiền” của Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (Fed)